Gemiddeld laat ongeveer 10% van de kinderen kenmerken zien die kunnen duiden op (hoog)begaafdheid. Als jouw kind hoogbegaafd is brengt dat met zich mee dat je kind meestal weinig gelijkgestemden om zich heen heeft gehad. Dat beïnvloedt de mate waarin je kind zichzelf sociaal kan ontwikkelen én waarin deze zich verbonden voelt en aansluiting vindt met anderen. Hierdoor kan het lijken alsof je kind sociaal achterloopt, maar het is eerder een mismatch. Welke gevolgen heeft deze ontwikkelingskloof voor de sociale vaardigheden van je kind?

Sociaal-emotionele voorsprong

Sommige hoogbegaafde kinderen hebben juist een duidelijke voorsprong op sociaal en emotioneel vlak. Ze hebben bijvoorbeeld goed inzicht in sociale situaties en zijn makkelijk in de omgang. Daarnaast zijn een aantal karaktereigenschappen vaak sterker ontwikkeld, zoals kritische ingesteldheid, perfectionisme en rechtvaardigheidsgevoel. Deze kinderen zijn hierdoor vrij autonoom en willen al op jonge leeftijd hun eigen keuzes maken. Ze kunnen een opvallend volwassen idee hebben over manieren van samenwerken en vriendschappen, wat kan leiden tot miscommunicatie. Ze zijn vaak overgevoelig voor het leed van anderen en voor opmerkingen van klasgenoten en voelen haarfijn aan wat er gaande is in een bepaalde situatie of tussen mensen.

Cognitieve voorsprong

Bij veel hoogbegaafde kinderen gaat de sociaal-emotionele ontwikkeling niet gelijk op met de cognitieve ontwikkeling. Een kind ligt op het gebied van leren en kennis voor op leeftijdsgenoten, maar bijvoorbeeld niet op het gebied van sociale vaardigheden. Het kan dan lijken of een kind een achterstand heeft, maar de sociaal- emotionele ontwikkeling past goed bij de leeftijd van het kind. Hoogbegaafde kinderen met een cognitieve voorsprong ervaren vaak problemen in de omgang met leeftijdsgenoten. Doordat een hoogbegaafd kind anders denkt en voelt en de wereld om zich heen anders ervaart, kunnen communicatieproblemen ontstaan. Hoogbegaafde kinderen gebruiken bijvoorbeeld moeilijke woorden en begrippen en hebben andere interesses dan leeftijdsgenoten. Vaak hebben ze een ander gevoel voor humor en maken ze grapjes die leeftijdsgenoten niet begrijpen. Het is vaak juist de ontwikkelingsvoorsprong die de communicatie bemoeilijkt.

Moeizame vriendschappen

Vanwege deze ontwikkelingsvoorsprong hebben hoogbegaafde kinderen vaak hoge verwachtingen van vriendschappen en voelen ze zich onbegrepen, waardoor ze teleurgesteld raken. Hoogbegaafde kinderen hebben meer intellectuele prikkels nodig, die  leeftijdsgenoten vaak niet kunnen bieden. Ze raken relatief snel verveeld van vriendjes en spelletjes omdat ze zich sneller ontwikkelen in het spelen. Wanneer een vriendje op het laatste moment besluit ergens anders te gaan spelen, kan een hoogbegaafd kind dat zien als een gebrek aan loyaliteit en trouw. Kortom, samen spelen met leeftijdsgenoten is niet altijd een succes.

Eenzaamheid

Veel hoogbegaafde kinderen ontwikkelen gevoelens van eenzaamheid omdat er geen echte diepere connectie ervaren en gevonden wordt bij leeftijdsgenoten. Soms wordt deze connectie wel gevonden bij oudere kinderen. Hoogbegaafde kinderen trekken daarom vaak  naar oudere kinderen en volwassenen toe en gaan het contact met leeftijdsgenoten uit de weg.

Gerichtheid op de ander

Hoogbegaafde kinderen zijn vaak sensitief, waardoor zij in de thuissituatie goed aanvoelen wat er van hen verwacht wordt of wat een ander nodig heeft.  Wanneer een hoogbegaafd kind merkt dat een opvoeder zich emotioneel niet goed voelt, zal het instinctief een zorgende rol op zich nemen. Het kind komt daardoor niet toe aan de eigen emotionele ontwikkeling en gaat zichzelf wegcijferen om één of beide opvoeders te plezieren.

Sociaal emotionele achterstand

Sommige hoogbegaafde kinderen hebben een achterstand op sociaal-emotioneel gebied. Dit kan zich onder andere uiten in frustratie, boosheid, conflicten, (existentiële) depressie, angst, extreme vermoeidheid en de neiging zich te isoleren of te rebelleren. Kinderen leren sociaal-emotionele vaardigheden aan door deze te leren en imiteren van hun opvoeders en andere volwassenen en kinderen. Wanneer een kind een periode onvoldoende de kans heeft gekregen te leren van de omgeving, kan een tijdelijke achterstand ontstaan. De sociaal-emotionele ontwikkeling kan ook stokken doordat een kind psychische problemen heeft. Bij hoogbegaafde kinderen die moeilijk contact maken kan er bijvoorbeeld sprake zijn van een autisme spectrumstoornis (ASS).

Wat kun je als opvoeder doen?

Als opvoeder doe je er goed aan om jouw kind in contact te brengen met ontwikkelingsgelijken. Geef je kind de mogelijkheid om samen met andere hoogbegaafden een activiteit uit te werken zoals een natuurproject, gezelschapsspel of filosofische gesprekken. Het Centrum voor Hoogbegaafdheid organiseert bijvoorbeeld activiteiten voor hoogbegaafde kinderen. Contact met andere hoogbegaafde kinderen kan zorgen voor een grotere motivatie om goed te presteren en bijdragen aan een positieve ontwikkeling van het zelfbeeld van jouw kind. Wil je zelf in contact komen met gelijkgestemde? Pharos is een landelijke oudervereniging  voor en door ouders van hoogbegaafde kinderen.