Dat het hebben van een leerstoornis vervelend is voor een kind, spreekt voor zich. Dat een leerstoornis ook vaak gevolgen heeft voor de emotionele ontwikkeling is minder zichtbaar. Om de emotionele ontwikkeling van kinderen met een leerstoornis te bevorderen is het belangrijk dat zij een ‘growth mindset’ aangeleerd krijgen. In de praktijk blijkt dat dit ook qua schoolsucces het verschil kan maken. In dit artikel leggen we uit wat een ‘fixed’ en ‘growth mindset’ zijn en wat jij als ouder kunt doen om je kind aan zo’n ‘growth mindset’ te helpen.
Wat is emotionele ontwikkeling?
Sociale ontwikkeling en emotionele ontwikkeling hangen nauw met elkaar samen. Kinderen leren om rekening te houden met anderen, op hun beurt te wachten, te delen, samen te spelen, zich te houden aan regels en nog veel meer sociale vaardigheden. Om dat te kunnen leren kinderen om hun eigen gevoelens en die van anderen te zien, te begrijpen en ermee om te gaan. Kinderen die zich emotioneel goed ontwikkelen zullen zich op latere leeftijd kunnen inleven in anderen en daardoor goed kunnen samenwerken. Bij een gezonde emotionele ontwikkeling hoort ook het ontwikkelen van zelfkennis, een positief zelfbeeld en zelfvertrouwen. En juist op dit vlak ervaren veel kinderen met een leerstoornis in het dagelijks leven behoorlijk wat uitdagingen.
Wat zijn de emotionele gevolgen van een leerstoornis?
Naar schatting ervaart zo’n 80% van de kinderen met een leerstoornis bovengemiddelde boosheid, frustratie, onzekerheid en hebben zij problemen met het zelfvertrouwen. Door een leerstoornis zal een kind vaker fouten maken in het schoolwerk en langzamer werken dan klasgenootjes. Hierdoor kunnen negatieve gedachten ontstaan zoals “ik kan dit niet”, “ik ben dom” of “ik haal toch een onvoldoende voor die toets”. Het ligt voor de hand dat dit zorgt voor onzekerheid en het kan zelfs leiden tot faalangst. Voor leerlingen met een leerstoornis of die zichzelf niet zien als slim wordt het een ‘selffulfilling prophecy’ – een zichzelf bevestigende voorspelling. Omdat ze niet geloven dat ze succesvol kunnen zijn, geven ze het vaak op en doen ze geen moeite meer. Om de emotionele ontwikkeling van kinderen met een leerstoornis te bevorderen is het belangrijk dat deze kinderen een ‘growth mindset’ aangeleerd krijgen. Te verwachten valt dat hierdoor ook hun schoolprestaties verbeteren. Wat bedoelen we daar precies mee?
‘Fixed mindset’ en ‘growth mindset’
De afgelopen jaren is de aandacht toegenomen voor het idee dat je intelligentie bij zowel kinderen als volwassenen kunt laten groeien en veranderen. Deze aandacht is ontstaan dankzij het onderzoek van dr. Carol Dweck, professor in de psychologie aan de Stanford University, en haar boek Mindset, de weg naar een succesvol leven (2006). In haar boek kijkt Dweck naar het concept van growth mindsets (groei mindsets) en fixed mindsets (vaste mindsets) bij mensen die succes hebben op uiteenlopende gebieden.
Dweck toonde aan dat een zogenoemde ‘groei mindset’ heel belangrijk is voor de ontwikkeling van kinderen. Als je gelooft dat intelligentie en talent niet te beïnvloeden zijn, noemen we dat een ‘fixed mindset’. Geloof je dat je wel invloed hebt op je intelligentie en wat je kunt, dan heb je een ‘growth mindset’. Het onderzoek van Carol Dweck toonde aan dat leerlingen met een ‘growth mindset’ beter presteren. Volgens haar onderzoek gaan kinderen met een ‘fixed mindset’ minder snel en lang een moeilijke uitdaging aan dan kinderen met een ‘growth mindset’. Zij denken juist dat ze slimmer kunnen worden door te oefenen. Als leerlingen geloven dat ze slimmer kunnen worden, begrijpen ze dat ze zich daar voor moeten inzetten. Wanneer ze meer bezig zijn met zich inzetten voor het leren, worden hun leerprestaties hoger.
Een ‘fixed mindset’ bevestig je bijvoorbeeld:
- met het geven van complimenten over iets wat een kind goed heeft gedaan.
- door in je beoordeling van huiswerk of een toets niet mee te wegen hoeveel inzet een kind heeft geleverd.
- door ze slechts 1 manier aan te reiken om een probleem op te lossen als er meerdere zijn.
- door een kind te labelen, bijvoorbeeld als slim, onhandig of goed in iets.
- door lage verwachtingen te hebben van leerlingen.
Een ‘growth mindset’ stimuleer je door:
- inzet te bevestigen en te complimenteren.
- niet het antwoord maar de strategie belangrijk te maken.
- door hoge verwachtingen te hebben van kinderen.
- kinderen te leren hoe ze uitdagingen aanpakken.
- de sfeer in de klas dat fouten maken mag, benoem ze als positieve leermomenten.
Jouw rol als ouder
Wat kun jij als ouder doen om je kind nog meer aan zo’n ‘growth mindset’ te helpen?
- Door de inzet van je kind te complimenteren in plaats van het eindresultaat krijgt je kind de boodschap dat het kan veranderen en verbeteren. Als je kind teleurgesteld is in prestaties op school, is het belangrijk dat je benadrukt dat je kind ‘het NOG niet beheerst of kan’.
- Toon interesse in waar je kind mee bezig is door vragen te stellen over de keuzes die je kind maakt. Vraag bijvoorbeeld ‘Waarom gebruik je die kleuren in je tekening’? of ‘Hoe heb je het oplossen van die rekensom aangepakt’?
- Vermijd dat je je kind labelt. Het label dat je kind ‘slim’ is geeft de boodschap dat deze weinig invloed heeft op hoe men over hen denkt. Denk ook na over hoe je jezelf labelt (ik ben goed in …, ik kan niet …) en anderen (hij is erg onhandig in …, zij is heel goed in …).
- Ouders prijzen hun kinderen vaak om het kind zich goed te laten voelen of om het te behoeden voor fouten. Leer je kind juist dat fouten maken bij het leven hoort. Als je kind erin gelooft dat het niet erg is om fouten te maken en dat je ervan leert, dan zal het makkelijker uitdagingen durven aan te gaan. Moedig je kind geregeld aan om (kleine) uitdagingen aan te gaan, hoe eng of lastig het in eerste instantie ook lijkt te zijn.
- Het is belangrijk dat je jouw kind leert om met tegenslag om te gaan en zich te focussen op manieren om beter te worden. Maak duidelijk dat tegenslag en frustratie bij het leven horen. Ga lastige situaties niet uit de weg uit angst voor een gefrustreerd kind.
- Leef mee met teleurstelling: praat erover, oordeel niet, probeer samen een oplossing te vinden.
- Zorg er voor dat jij zelf het goede voorbeeld geeft bij het omgaan met lastige situaties. Als jij laat zien dat je in jezelf gelooft en oplossingsgericht te werk gaat, dan zal je kind dit overnemen.