Pesten is een probleem dat in vrijwel elke klas voorkomt. Het is vreselijk als een kind wordt gepest. Toch vertellen maar weinig kinderen dit thuis. In dit artikel leggen wij uit welke vormen van pestgedrag er zijn en hoe je als ouder kunt herkennen dat een kind wordt gepest. Ook bespreken we welke gevolgen pesten kan hebben en welke rol ouders en school hierin kunnen spelen.

Verschillende vormen van pesten

Er bestaan verschillende vormen van pesten. Bij fysiek pesten wordt het kind bijvoorbeeld geslagen, geduwd, geschopt of opgesloten. Verbaal pesten komt voor wanneer het kind wordt uitgelachen of uitgescholden, bijvoorbeeld om zijn huidskleur of uiterlijke kenmerken. Bij relationeel pesten wordt het kind buitengesloten of er wordt over hem geroddeld. Het kind mag bijvoorbeeld niet meedoen met anderen, wordt genegeerd of er worden leugens of geruchten over hem verspreid. Cyberpesten is een nieuwere vorm van pesten en vindt plaats via een telefoon of computer. Iemand wordt bijvoorbeeld online belachelijk gemaakt, onterecht beschuldigd of er worden (ongepaste) foto’s verspreid op internet of via sociale media. Pesten kan ook bestaan uit het vernielen van iemands eigendom, of afpersing.

Hoe herken je pestgedrag?

Kinderen die gepest worden vertellen dit meestal niet thuis. Vaak heeft dit te maken met schaamte of omdat ze hun ouders niet willen belasten. Ze zijn vaak bang dat hun ouders naar school of naar de pester toegaan, en dat het pesten dan juist erger wordt. Daar komt bij dat gepeste kinderen zich steeds kleiner gaan voelen en denken dat het probleem onoplosbaar is. Zeker als het pesten al lang aan de gang is, kunnen ze gaan denken dat ze het waard zijn om gepest te worden.

Kinderen die gepest worden willen vaak om onduidelijke redenen niet naar school en klagen vaak over hoofdpijn, buikpijn, misselijkheid of gebrek aan eetlust. Sommige kinderen komen ‘s avonds moeilijk in slaap, liggen in bed veel te draaien of worden vaker wakker dan normaal. Anderen hebben last van nachtmerries of bedplassen, omdat ze bang zijn voor wat er de volgende dag gaat gebeuren.

Wees alert als een kind ineens niet meer omgaat met bepaalde kinderen, plotseling andere vriendjes of vriendinnetjes heeft, of ineens niemand meer mee naar huis neemt. Een kind kan stiller worden en zich terugtrekken, vaker huilen of lastig zijn, na school meteen naar zijn eigen kamer gaan of vaak de strijd aangaan met zijn broers en zussen.

Onverklaarbare gescheurde kleding en spullen, en schaafwondjes of blauwe plekken zijn vaak het teken van fysiek pesten. Als je hiernaar vraagt, vinden kinderen het juist moeilijk om uit te leggen wat er is gebeurd. Ook het plotseling vermijden van bepaalde fietsroutes of niet meer alleen over straat durven, kunnen een signaal zijn.

Wat zijn de gevolgen van pesten voor slachtoffers?

Pesten kan veel nadelige gevolgen hebben voor slachtoffers. Cognitieve schade, zoals het achteruitgaan van schoolprestaties, concentratie- en motivatieproblemen, komen vaak voor. Ook sociaal-emotionele schade, zoals eenzaamheid, depressiviteit, minderwaardigheidsgevoelens of een laag zelfbeeld, kunnen een gevolg zijn van pesten. Een kind kan het vertrouwen in zichzelf en anderen kwijtraken, slaapproblemen of faalangst ontwikkelen. Sommige van deze gevolgen zijn op latere leeftijd nog merkbaar.

Wat kun je doen als je kind gepest wordt?

Als ouder hoop je natuurlijk dat jouw kind nooit zal worden gepest of zelf anderen gaat pesten. Maar wat kun je doen als dit toch gebeurt?

Het is belangrijk dat je de neiging bedwingt om direct naar school of naar de pester toe te rennen. Het is begrijpelijk dat je wilt ingrijpen, maar gepeste kinderen willen vooral gehoord en gesteund worden. Bedenk dat het vaak een enorme stap is om ervoor uit te komen. Je kunt beter aandacht besteden aan de gevoelens van je kind. Maak hem duidelijk dat niemand het recht heeft om hem te pesten en dat hij mag zijn wie hij is. Vertel dat pesten veel voorkomt, dat het niet zijn schuld is, dat hij verdrietig of boos mag zijn, en dat jullie samen aan een oplossing gaan werken.

Overleg altijd met je kind welke stappen jullie kunnen nemen. Uiteindelijk moet je contact opnemen met de leerkracht of met de anti-pestcoördinator op school. Zij kunnen dan samen met jou bekijken wat verstandig is om te doen en op welke manier dit kan worden opgelost. Maar het is voor je kind ook belangrijk dat hij de regie heeft. Neem de tijd om zijn vertrouwen te winnen. Reacties als ‘je moet meer van je afbijten’ werken averechts. Kinderen die toch al niet zo assertief zijn, kruipen in hun schulp als je zo reageert.

Wat kan de school doen?

De school kan een grote rol spelen bij het omgaan met pestgedrag. Het overgrote deel van de basis- en middelbare scholen in Nederland heeft een pestprotocol. Dit is een handelingsplan voor de school, waarin is vastgelegd hoe de school handelt als er gepest wordt. Het Prima Programma is volgens het Nederlands Jeugd Instituut (NJI) het best onderbouwde en onderzochte antipest-programma in Nederland. Andere initiatieven zijn Kids in actie tegen online pesten, KiVa, Leefstijl, het Marietje Kessels Project, No Blame, Meidenvenijn is niet fijn, Leerlingbemiddeling en Vreedzame school.

Kinderen die gepest worden kunnen een weerbaarheidstraining volgen, zoals de Kanjertraining, Rots en Water, en Plezier op school. Op die manier kunnen zij werken aan thema’s zoals assertiviteit, houding, de manier van omgaan met emoties, sociale vaardigheden en sociale-informatieverwerking. Andere individuele initiatieven zijn Pestweb en Pestbriefje.