Door de invoering van passend onderwijs ontstaat er meer diversiteit binnen de groepen, niet alleen wat betreft niveaus in ontwikkeling, maar ook wat betreft gedrag. Met name het omgaan met moeilijk gedrag leidt voor veel leerkrachten tot nieuwe uitdagingen. Moeilijke groepen vragen veel van een team en de betreffende leerkracht(en). Opdidakt biedt ondersteuning bij de begeleiding.

Moeilijke groep?

Wat is eigenlijk een moeilijke groep? Dit zal voor iedere leerkracht anders zijn. Het kan gaan om een groep waarin onderling een voortdurende machtsstrijd gaande is of een groep waarin leerlingen elkaar niet helpen bij fouten, maar elkaar juist wijzen op gemaakte fouten. Het kan ook gaan om een groep waarin kinderen elkaar vernederen of pesten of die vaak toegesproken of gecorrigeerd moet worden om gewenst gedrag te bereiken.

Casus

De groep waar deze blog over gaat, betreft een groep 7 van een kleine basisschool in het zuiden van het land. De groep is een samenvoeging van twee groepen die vorig schooljaar verdeeld waren over twee combinatiegroepen. De school heeft geïnvesteerd in groepsvorming. Het was echter nog onvoldoende gelukt een groep te realiseren waarin leerlingen samenwerken, elkaar respecteren en helpen en waar een veilig klimaat heerst. In de groep zijn enkele leerlingen die door hun gedrag veel aandacht vragen van hun klasgenoten en van de leerkrachten. Deze leerlingen zorgen er mede voor dat de sfeer in klas niet veilig is.

Om ervoor te zorgen dat de leerkrachten meer grip krijgen op de groep en de sfeer in de groep verbetert, zijn we als volgt te werk gegaan:

1. Het functioneren van de groep is in kaart gebracht door een observatie en het invullen van een vragenlijst door de leerlingen. Leerlingen hebben hierbij naar het eigen gedrag binnen de groep gekeken en aangegeven wat al goed gaat, wat er zou kunnen verbeteren en hoe zij zelf een bijdrage aan deze verbetering kunnen leveren. Met name dit laatste aspect, het nemen van eigen verantwoordelijkheid, is een aspect dat binnen het begeleidingstraject steeds terugkomt. De resultaten van deze eerste observatie en de vragenlijst zijn geanalyseerd en vervolgens door de leerkrachten teruggekoppeld aan de groep.
2. Vanuit deze analyse blijkt, dat het in deze groep 7 vooral gaat om het verstoren van het groepsproces door ‘speciale’ leerlingen. Het betreft hier twee leerlingen, Bas en Simon*, die veel aandacht van zowel de groep als de leerkracht opeisen. Bas is een leerling met een duidelijke eigen wil, hij bepaalt wat hij wil doen en laat zich door de leerkracht weinig zeggen. Als hij iets moet doen wat hij niet wil, roept hij door de klas, reageert brutaal of loopt boos de klas uit. Simon is een leerling die grote moeite heeft om zijn werk uit te voeren, uitdagend gedrag vertoont naar medeleerlingen en leerkracht en graag praatjes maakt met iedereen. Hij loopt regelmatig door de groep en probeert medeleerlingen op zijn hand te krijgen. Beide leerlingen verstoren het groepsproces. Een aantal leerlingen heeft in de vragenlijst aangegeven niet goed te kunnen werken door de aanwezigheid van deze leerlingen.
3. Naar aanleiding van de analyse van de vragenlijst is in overleg met de leerkrachten een plan van aanpak opgesteld, waarbij de doelen voor het traject zijn geformuleerd. In dit plan van aanpak worden activiteiten voor de gehele groep benoemd. Daarnaast is er voor Bas en Simon een apart traject opgezet met een beloningssysteem dat binnen de groep uitvoerbaar is. Tijdens dit traject worden leerkrachten ondersteund. Op dit moment loopt dit proces nog. Wel is al zichtbaar dat de individuele hulp aan Bas en Simon leidt tot meer rust in de groep. De groep is zich meer bewust van de invloed van het eigen gedrag op het groepsproces en biedt elkaar hulp, ook als het gaat om Bas en Simon. Dit doen ze bijvoorbeeld door niet te reageren op opmerkingen van deze leerlingen, waardoor hun gedrag uitdooft.
4. Ouders spelen binnen het traject een belangrijke rol. Zij zijn tijdens een bijeenkomst geïnformeerd over het plan van aanpak. Hierbij is toegelicht wat hun rol is in het traject. Tussentijds worden ouders op de hoogte gehouden via de mail. In deze wekelijkse mail wordt vanuit school aangegeven met welke activiteiten de groep bezig is en hoe ouders hierop kunnen inspelen.
5. Om aan ouders te laten zien hoe de leerlingen met elkaar samenwerken, bereiden ze samen een activiteit voor die zij aan de ouders presenteren. Het samenwerken en het samen verantwoordelijk zijn voor hoe het loopt binnen de groep, vormen hiervoor het uitgangspunt.
6. Na afloop wordt het traject zowel met leerkrachten, leerlingen als ouders geëvalueerd. Het kan zinvol zijn om met enkele leerlingen de gesprekken voort te zetten. Dit kan binnen school opgepakt worden door de intern begeleider of door de adviseur van Opdidakt. Hoewel hier in dit specifieke geval waarschijnlijk geen noodzaak voor is, is het mogelijk om leerlingen naar Opdidakt te verwijzen (eventueel via wijkteam, CJG of gemeente) voor een individueel traject.
7. Over twee tot drie maanden vindt er een terugkoppelingsmoment plaats, waarbij samen met de leerkracht(en) en de intern begeleider de voortgang van de groep besproken wordt. Op basis hiervan wordt besloten of vervolgstappen noodzakelijk zijn.

Ervaart u op uw school problemen met de grote diversiteit in een bepaalde groep? Neem dan contact op met een vestiging van Opdidakt bij u in de buurt. We bespreken samen de hulpvraag en bekijken welke vorm van begeleiding het beste aansluit bij uw wensen en verwachtingen.

Renie de Jong (GZ-psycholoog)